June 24, 2010

पुस्तक परिचय: बापलेकी

बाप आणि लेक. हे नातं मूलभूत आणि महत्वाचं तर खरच, पण माय -लेकीच्या नात्याइतकं महत्व ह्या नात्याला अजूनही मिळालेलं दिसत नाही. माय - लेक ह्या नात्याच्या उल्लेखातूनही जवळीकीचे जे संदर्भ मनात उमटत जातात, तसे बाप - ले़क ह्या नात्याच्या उल्लेखातून मात्र सहसा उमटत नाहीत. लेकीची सुरुवातीची, लहानपणाची काही वर्षं सोडली तर, मनात माया असली तरी, शिस्त, थोडासा दुरावा आणि परस्पर नात्यामधली एक अदृश्य लक्ष्मणरेखा हे संचित काही ह्या नात्याला टाळता येत नाही. मनात अमाप माया ओसंडून जात असली तरी, ती आईसारखी उघडपणे लेकीवर उधळता येत नाही.

का बरं? सामाजिक दडपण? संस्कृती? लेकीच्या मानसिक जडण घडणीत, व्यक्तिमत्त्व विकासात, संगोपनात आणि एकूणच आयुष्यात बापाची भूमिका काय? जसं लेक मोठी होता होता, मायलेकीच्या नात्यामधे सहसा मैत्रीचे धागेही गुंफले जातात, तश्या धाग्यांची वीण बाप लेकीमध्ये गुंफली जाऊ शकते का? गुंफायला हवी की नको? ह्या प्रक्रियेला थोपवण्यासाठी अडसर उभे असतात का? असतील, तर कश्या प्रकारचे?

मुळात पुरुषाची अधिकार गाजवण्याची मानसिकता, समान पातळीवर उतरुन लेकीशी "मैत्री" साधू, जोडू शकते का? मैत्रीच्या नात्यातलं कधी काळी उमटणारं अरे - कारेही पेलू शकते का?

अर्थात, प्रत्येक पिढीगणिक हे नातं बदलत आहे, हे तर नक्कीच.

हेच बदल आणि वर उद्धृत केलेल्या व ह्या सारख्या इतर प्रश्नांची उत्तरं शोधायचा प्रयत्न बापलेकी ह्या पुस्तकातून केलेला दिसतो. पद्मजा फाटक, विद्या विद्वांस आणि दीपा गोवारीकर ह्यांनी संपादित केलेल्या ह्या पुस्तकांत काही लेकींनी आणि मोजक्या बापांनी अतिशय प्रामाणिकपणे आपापल्या नात्यांविषयी लिहिलेलं आहे. काही सुसंवादी आणि आल्हाददायक नातेसंबंधांविषयी वाचताना एक हृद्य भावना मनात दाटून येते, तेह्वा काही खुरटलेली, कोमेजलेली नाती समजून घेताना वाईटही तेवढंच वाटतं. जगी सर्व सुखी असा कोण आहे, हे मनात येऊन जातं...

पुस्तकाच्या प्रस्तावनेत संपादिका विनंती करतात, तसं, रसिकांनी ह्या मनोगतांतली साम्यस्थळं आणि भेद, बलस्थान आणि भेद न्याहाळावेत, समजून घ्यावेत. त्याच्याशी शक्य असेल तसे, स्वतःचे अनुभव पडताळावेत आणि त्यातून आपल्या नात्यांच्या संदर्भचौकटींसाठी जे काही आधार मिळतील, कप्पे गवसतील, त्यांच खुल्या मनानं स्वागत करावं!

बस एवढंच.

नावः बापलेकी
एकूण पाने :४१८
संपादकः पद्मजा फाटक, विद्या विद्वांस आणि दीपा गोवारीकर
प्रकाशनः मौज
किंमतः रुपये ३५०/- (पाचवी आवृत्ती)